Boncuk, kemik, tas gibi küçük parçalarin bir ipe dizilmesi insanlik tarihi kadar eskidir. Ilk insanlar avladiklari avin parçalarini ip benzeri seylere dizer, bir sonraki avda basari getirmesi için üzerlerine takarlardi. Daha sonralari bu tip takilar kötülüklerden ve düsmanlardan korumasi için savaslarda da takilmaya baslandi. Bugün bile bazi taslarin özel ugurlar getirdiklerine inananlar vardir.

Boncuklarin dini amaçla ve dualari saymada kullanilmasina ilk olarak Hindistan'da, Hindu inanisinda rastlaniyor. Tespihin atalari Hindistan'dan doguya, sonra Ortadogu'ya, en sonunda da Avrupa'ya yayiliyor. Tespihin kullanis amaci Müslümanlik, Hiristiyanlik (Katolik), Hinduizm ve Budizm'de ayni olup hepsinde de dualari ve dualar arasi bölümleri saymada kullanilir.

Tespihin Islam dünyasinda ne zamandan beri kullanildigi kesin olarak belli degildir. Hz. Muhammed'in tespih tasidigina dair bir kayit yoktur. Hatta belki Osman Gazi, belki de Fatih Sultan Mehmet'de tespih kullanmadilar. Arsivlerde tespih ile ilgili bilgilere ancak 16. yüzyilin sonlarina dogru rastlanmaktadir.

Ne var ki, Hz. Muhammed zamaninda namaz ve dua sirasinda hurma çekirdegi veya çakil tasi kullanildigi bazi hadislerden anlasilmaktadir. Islam'da Peygamber'in namaz kilarken sünneti olan 'Sübhanallah, Elhamdülillah ve Allahüekber' kelimelerini 33'er defa tekrarlamanin hangi tarihte baslayip, yayildigi da bilinmiyor.

Yüce Yaratici'ya 99 ayri isim veren Islami anlayis, onu anarken, her isim için bir isaret olmak üzere ipe dizdigi bu 99 taneli seye de 'tespih' adini vermistir. Çesitli malzemelerden yapilan tespihteki tane sayisi 33, 99, 500 veya 1000 olabilir.

500 ve 1000'lik tespihler daha ziyade tekkeler ve dergahlarda zikr için kullanilirlardi. Tekke seyhleri, hastalari veya bir muradi olanlari, iyilesmeleri veya muratlarinin olmasi için bu tespihlerin içinden geçirirlerdi.

Tespih çekmek, tespih tanelerini birer birer isaret parmagi ile bas parmak arasindan geçirmektir. Ancak günümüzde tespihi bir oyuncak veya el aliskanligi olarak kullananlara, sallayarak veya çesitli figürler meydana getirerek dolasanlara, hatta tuttuklari futbol takiminin renklerine göre yapilmis tespihleri çekenlere sikça rastlanmaktadir.

Aslinda tespih çekmek din adamlarina özgü bir davranismis gibi algilanir ama halk arasinda da neredeyse bir aliskanlik haline gelmistir. Tespih çekmenin daha çok kirsal kesimlerde yaygin olmasinin nedeninin tespihin bos elleri mesgul edebilme özelligi oldugu ileri sürülüyor. Sicak aylan tarimsal çalisma ile geçiren, sürekli ellerini kullanmaya alismis kisilerin kis aylarinda bu boslugu tespihle doldurduklarina inaniliyor.

Günümüz biliminin tespih çekme aliskanligina bakis açisi biraz degisik. Bilim insanlari, beynimizin, çalisma yasaminin güçlükleriyle, sorunlar, endiseler ve korkularla sürekli baski altinda tutuldugunu, bunun sonucunda sinir hücrelerinin asiri yorulup yiprandigini ve beynimizi rahatlatmak, onu özgür birakmak, dikkatimizi baska tarafa yöneltmek için tespih çekmenin çok etkili ve faydali oldugunu söylüyorlar.


alıntı

__________________