TUFANBEYLİ'DE KULLANILAN BAZI DEYİMLER
Ağız dadı yeme : Söz kesme,nişan
Ağzına Çöp ölçmek : Ağzını yoklamak, sınamak, laf almaya çalışmak
Ağzına kemçilmek : Taklit ederek dalga geçmek,öykünmek
Boycağızı devrilmek : Ölmek
Börke Çökmek : Hızlıca Kaçmak,uzaklaşmak
Cip gökcek : Çok güzel
Çekilip çükülüp : Geri geri çekilerek hızlıca
Dabanı gara : Uğursuz
Darabbenaya almak : Köşeye sıkıştırmak,kıstırmak
Dışlığı gelmemek : Canı sıkılmak,neşesi kaçmak
Dize Çökmek : Gayretle bir işe sarılmak
El müslüm seyirine gitmek : Çoğunluğa göre hareket etmek,topluma uymak
Elinin eti kalmak : Bir iş için çok çalısmak
Emin sekin : Sukunetle,ağır başlılıkla
Ere meke : Bayağı bayağı,şöyle böyle
Gadasını alayım : Senin yerine ben öleyim
Gapcıklı pakla : Kurutulmuş yeşil fasulye
Ganı garrah olmak : Ganimete üşüşmek,çoğalıvermek
Garnı gurtlanmak : Kıskanmak,çekememek,haset etmek
Garnı yırtılmak : Kıskançlıktan çatlamak
Gahirlenmek : Sitem etmek
Gavur südüü : Hileci, her işe uyumlu
Guburcuk kusmak : Hastalanmak, kan tükürmek
Gevreğini içine dürmek : Azını çoğa saymak, ayıbını örtmek
Gıçgırmıya : Topyekün,hep birden (evdekiler gıçgırmıya hastalanmış)
Gişiye gitmek : Evlenmek,kocaya varmak
Goltuk vermek : Doldurmak,dolduruşa getirmek
Patetis elemek : Lüzümsuz konusmak
Hampasına binmek : Üzerine yüklenmek,başına bela olmak
Hırsıza kendir yakişmak : Uygun
Hubbuğun gubbuğun okutmak : Oynatmak,uğraştırmak
Mut vermek : Ücretsiz vermek
Ondört etmek : Hile yapmak
Su sulamak : Her türlü sulama yapmak
Tazı bizim, çulu baskasının : Yeni giysi giymek
Yaşları gara gelmek : Bir an önce ölmek

TUFANBEYLİ'DE KULLANILAN BAZI YÖRESEL KELİMELER





Üssüzlük, hazınlık : Kiler
Döölet : Devlet
Gayfe : Kahve
Belleme, dolama : Geniş entari
Yuvantı : Dısarıdan gelen
Vetsiz, veslek, tuzsuz : Lüzümsuz davraniş
Cuvara : Sigara
Culuk : Hindi
Celfin : Piliç
Dezze : Teyze
Bibi : Hala
Tiyare : Uçak
Cenderme : Jandarma
Ede : Arkadas, kardes
Yüklük : Yatak konulan yer
Gaplık : Mutfak rafı
Sokak : Koridor
Miktar : Muhtar
Zabah : Sabah
Hössün : Hüseyin
Iramazan : Ramazan
Pontil : Pantolon
Aga : Baba
Ebe : Nine
Kırık, kürü : Sıpa
Kenef : Tuvalet
Halı, bor : Hic sürülmemiş arazi
***** : Taraf, yön
Suyuk : Çatısız damın ucu
Maa, mertek : Çatıdaki ince kiriş
Hezen, daban : Büyük kiriş
Idara : İdare lambası
Çomça : Kepçe
Gıylı : Ağız geniş tencere
Irbık : İbrik
Islık, köynek : Gömlek
Patetis, petelek : Patates
Alma : Elma
Gıyı : Sınır
Pakla : Fasulye
Helke : Kova
Naylon : Römork
Cahal : Cahil
Aşşa : Aşagı
Bayak : Biraz önce
Pambık : Pamuk
Taka : Raf
Banadura : Domates
Keleş : Güzel
Baldırcan : Patlıcan
Esgere : Açık belli
Gamıyon : Kamyon
Motur : Traktörraktör
Şoora : Çorba

Tufanbeylİce ( YÖresel ) SÖzlÜk
A
Abara Hayvanlara yem verilen tekne
Abari-k- Hayret ve şaşma bildirir
Abbak Tertemiz
Aboo Şaşma ve hayret bildirir
Acışmak Çok üzülmek(Zavallı çocuğa çok acıştım)
Ağın Yeni doğuran hayvanın ilk sütü
Ahaçıka İşte,işte burda
Ahnıt Kötürüm,hasta (Ahnıt toklu gibi sümsüm ediyor)
Alım Hastalık,dert (Alımını almak)
Anadut Ekin ve ot toplamakta kullanılan ağzı üç çatallı alet
Ansız Aksi ,ters,inat (nazal “n” ile ,”ansızlık yapma!)
Apal Toy,küçük (İtin enikleri apal apal olmuş)
Are Kağnılarda tekerleğin bir parçası
Arek Koyun yada keçi yatağı
Arısili Tertemiz,kıskıytı (Arısili yıkadım yudum)
Aşgarsız Suratsız,şikletsiz
Avil Avanak,bön
B
Bağcak İpten örülmüş kalınca bağ
Banadura Domates
Banı Yayla(Güz banısına gittiler)
Bayak Az önce
Bazlama Yağlı yada mayalı hamurdan yapılmış kalınca yufka,pide
Beçik Keçi,keçi çağırma sözü
Belik Saç örgüsü
Beliime Keşke,inşallah( Gönenmiyesin beliime!)
Belleme Kalın kumaştan dikilmiş maksi etek
Berlemek Koyun yada keçi sürüsünü ağıla toplamak
Berçin Burun şeklinde küçük toprak parçası
Bıldır Geçen yıl
Bılız Gayri müslüm çocuğu (Gavur bılızı)
Bıngıldak Yumuşak ve sulu toprak parçası
Bibi Hala
Bisseal Birazdan,az sonra
Boduk Manda yavrusu
Bor Hali arazi
Bouz Bu kez,bu sefer
Boydak Yalın,çıplak (bos boydak yola düşmüş)
Börk Külah
Börkenek Keçeden yapılmış çoban külahı
Buncali Bu sefer,bu kez
Bure Kağnılarda tekerleğin bir parçası
Buzalacı Hamile inek ve manda
Buvalek İnek sineği(Haziranda sığır buvalek tutar)
Buvasak Çifleşen inek ve boğaların biraraya toplanması

C
Cabalamak Sudan yaya geçmek
Cağlık Mutfaklarda bir köşeye betondan yapılmış temizlik tümseği
Cakılı Bir tür kuş
Cala Mısırın dal kısmı
Camız Manda
Ceç Samanından henüz ayrılmış tahıl yığını
Celfin Piliç
Cerek Kağnıların arka kısmında bulunan aygıt
Cıbar Üzüm ezmesi
Cıbıt Sırılsıklam ıslanmış(Yağmurda cıbıdım çıktı)
Cıcamık Yabani meyveli maki
Cıcık Yeni,cici
Cıdal Kavga,niza,oyunbozarlık(Hep sen cıdal çıkarırsın)
Cıdır Çalı çırpı(Odun bulamayınca cır cıdır topladım)
Cılga Patika
Cır Aman dileme,yalvarma (Cır gadanı alayım acık da bana ver)
Cırık İnce,kötürüm,bir tür kuş
Cızdan Döner tahtaravalli
Cızmak Tırnakla yara açmak,çizmek
Cibilik İnce,kötürüm
Cimciklemek Tırnak uçlarıyla sıkmak
Cimiz Sulu ve batak toprak
Cip Pek,gayet (Cip gökçek olmuş)
Cor Koyun sürüsü
Corlavık Doğal şelale
Culuk Hindi
Cücük Civciv,küçük kuş
Cüllük Bir tür çay kuşu
Ç
Çağşır Bir tür yabani ot
Çalkamaç Ayran
Çamrak Bataklık
Çat Dik yamaç
Çatırgaç Kavrulmuş nohut yada buğday
Çatkı Yük hayvanları ile yük taşımaya yarayan kollu aygıt
Çekik Bir tür kuş
Çaltak Budak
Çemremek Paçaları toplamak
Çepel Bulaşık,kir
Çevşiri Çapraz,değişken
Çıkla Sade,katıksız,tıpkısı(Ekmeği çıkla yemiş,çıkla babasına benziyor)
Çıngı Kıvılcım
Çıpkı İnce çumuk
Çıtlık Bir tür sütlü ot
Çimil Başbaşa ve gizli yapılan dedikodu(Gel de iki çimil edek)
Çingil Omuz(Çocuğu çingilime aldım)
Çitil Küçük su kabı
Çokmak Toplanmak,üşüşmek
Çokuntu Toplantı,kalabalık
Çomça Yemek kepçesi
Çomu Kısa,yarım
Çonmak Yağmurda pusmak
Çotibik Küt,güdük
Çöomek Ayakta durmak
Çöte Balık takılan çubuk
Çöttü Kısa boylu,ufak tefek

D
Daani Kadar,denk (El dani sabi...)
Dadanmak Alışmak,bağımlı olmak(Komşunun ineği bizim haymaya dadanmış)
Dağ namazı Şafak vakti
Dalap Çiftleşme dönemine girmiş dişi at yada eşek
Dalıkmak Hararet basmak,aşırı susamak
Darsıkmak Sıkışmak
Debiyak Az önce,demin,şimdi
Debire Devamlı,aralıksız
Depmek İneğin çifleşmesi
Dıbız Erkek soğan yaprağı
Dıkılmak Girmek
Dıkız Tıkabasa dolu-dar,ucu ucuna yada vakitsiz (Bu kap dıkız oldu,Dardıkız Geliverdi)
Dışlık Neşe,sevinç,huzur
Dikdiki Zayıf,kötürüm
Diki Küçük et parçası,et lokması(Bir diki de bize ver)
Dil Anahtar
Dinelmek Ayakta durmak
Dirgen Ot toplamada kullanılan parmaklı demir alet
Dişlen Üst dişleri öne çıkık olan
Diştir Dişleri büyükçe olan
Diyadım Sürekli,devamlı
Doğrambaç Yoğurda gevrek yufka doğranarak elde edilen yiyecek
Domuşmak Soğuktan titremek,büzüşmek
Dölek Düzlük,düz
Dulda Siperli,kuytu
Duluk Yanak, yan taraf
Dümbül Kuru kalabalık,çokuntu(Başına dümbülü toplamış...)

E
Ebe Nine
Ebelik Geniş yapraklı bir tür ot
Ehliyal Aile fertleri
Eke Anaç,olgun,kurnaz
Ekelenmek Övünmek,havaya girmek
Ekişmek Yanaşmak
Elbir Elçi,aracı
Ellaham Herhalde,sanırım
Emlik Yeni doğmuş kuzu
Emmi Amca
Erişte Bir tür hamurlu çorba
Erikmek Şimarmak,aşırı gitmek,haddini aşmak
Ertelik Sahur
Esik Çukur,az
Eşkere Açıkça,alenen (oğrun koğuşan eşkere buzalar)
Eşli Yeterli sayıda olan,fazlaca
Evlek Tarlanın bölümlere ayrılmış herbir parçası
Ereaç Yufka ekmeği çevirmek için kullanılan yassı tahta
F
Fallik Oynak kadın
Fırcalamak Fırlatmak,hızlıca atmak
Fingirdemek Oynaşmak
G
Gabala ***ürü usulü(Bu işi gabala verdim)
Gabara Hayvan nallarını çakmakta kullanılan büyük başlı çivi
Gaçılmak Çekilmek,öte gitmek
Gaklık Yagmur sularının biriktiği taş çukuru
Gapcık Kabuk(Gapçık pakla)
Gallangaç Dağ kırlangıcı,ebabil yada bir tür sığır hastalığı
Galli İnce kuyruklu bir tür sincap
Gapışmak Boğuşmak,dövüşmek
Gaplık Mutfak rafı
Gapsalık Küçük bahçe kapısı
Garaçor Kağnıların ön kısmına kurulan düzenek
Garık Bahçelerin parsellenmiş herbir bölümü
Gaşanmak İşemek (kanlar gaşanasıca)
Gatık Ayran
Gatıl İnşaat kirişi
Gavlak Kel,açık
Gayel Razı olma(Ben bu işe gayel oldum)
Gaymak Yakmak,tutuşturmak
Gem Döven
Genreşmek Esnemek
Ger Kumaş üzerine sinmiş kalıcı meyve sütü,leke
Geren Döş,göğüs
Gever Tarla sulamak için yapılmış küçük ark
Gımga Çok küçük ağaç kırıntısı
Gımık Pek ufak, el kadar(bir gımık çocuk...)
Gımılgımıl Yavaş yavaş
Gınmak Köşeden dönmek,kaybolmak
Gıvramak Birdenbire gayretlenmek,dört elle sarılmak(“ırgatın kötüsü ikindin gıvrar”)
Gızan Çiftleşme dönemine girmiş dişi köpek yada kedi
Gızınmak Ateşte ısınmak
Gicişmek Kaşıntı
Gijjoh Hayvanları tahrik etmek için kullanılır
Giroozlanmak Efelenmek, diklenmek
Gişi Koca,eş(ufacık çedene gişiye gitti)
Goddişlenmek Efelenmek,öğünmek
Gopçurmak At yada eşeği dörtnala koşturmak
Gopmak Koşmak
Göbelek Mantar
Göcek Yeni filizlenmiş ekin
Göde Şişman
Gökçek Güzel
Göo Mavi,gök
Göonmek İçin için tutuşmak,yanmak
Göp Kağnıların arka tarafı
Gulundişi Teregillerden bir tür ot
Gunnacı Hamile
Gunnamak Doğurmak
Gusgun Kılık kıyafet(Gusgunu düşmüş)
Gücük Kısa,küt,yarım
Gürbah Çiftleşme dönemine girmiş koyun
Gürük Kısa kulaklı hayvan

H
Haası Hangisi
Hacana Bayan ahçıbaşı(genellikle düğün yemeklerinde)
Halaka Yaylada herbir mahalle,oymak
Halapa Pörsümüş,hırpalanmış (Halapası çıkmış)
Halaza Bir önceki yıldan kalan tohumun yeşermesi
Hameyli Büyük muska
Hampa Sırt,omuz(Herkes hampasına binmiş )
Hasancık Bir tür köstemek
Hatırıp Saban okunu öküzboyunluğu’na bağlayan ağaç çivi
Haydan Ağaç dallarından yapılmış çadır
Hayma Ot yığını
Hazeren Hangibiri,hepsi
Hazınlık Kiler
Hedik Haşlanmış mısır yada buğday
Heğrişmek Bağırıp çağrışmak
Helke Su kovası
Hellemek Koyun sürüsünü yürütmek
Hemi Öylemi,tamammı
Hengel Su böreği
Hezen Evlerin tavanına atılan büyük ağaç kiriş
Hıllangaç Salıncak
Hınıt Kıskanç,fesat
Him Bina temeli
Hoccuruk Kötürüm,kötü
Hodul Efe,cakalı(Hem kel,hem hodul)
Holgu Uzun ve kalın sopa
Horanta Aile efradı(Horanta baskını olduk)
Hotsa Kısa boylu ,küçük yapılı
Hopuç Sırt,omuz
Hozan Terkedilmiş kullanılmayan hali arazi
Höbek Yığın,birikinti
Hubbalı Kazandan küçük tencere
Hüğül Çuldan yapılma çadır

I

Iğırcık karanısı Alaca karanlık
Irbık İbrik
Isdar Kilim dokunan düzenek
İ
İbik Köşe,uç kısım
İbili Gusguk Çacuşkuşu
İdara Gaz lambası
İğ Kıl yada yünden iplik yapmakta kullanılan alet
İlaançe Temizlikte kullanılan küçük leğen
İlkmek Biriktirmek,toplamak
İncikli Zayıf,sıska
İşlik Gömlek
İtburnu Kuşburnu
İyaşmek İnada gitmek,yarışmak
N
Nadduyucun Orda ne yapacaksın
Nanak Avanak,saf
Navutuyon Ne yapıyorsun
Niniyecin Ne yapacaksın,sana ne
O
Oba El,yabancı(Obanın bir gımık çocukları...)
Oğrun Gizlice
Oğursalık Bebelerin önüne takılan önlük
Okra Hayvanların sırtına deri altına yerleşen bir tür a*****
Okuntu Davet amaçlı ,düğün sahiplerince dağıtılan düğün hediyesi
Omisilli O biçim,o denli(O misilli kızı beğenmemiş)
Ö
Önealeşmek İnatlaşmak
Örklemek Sabit bir yere bağlamak
Örü Gece yatısı(Koyunu örütüyor..)
Öteaçe Karşı mahalle yada suyun öteki yakası
Ötean Evvelki gün(Dün değil ötean geldiler...)
P
Palan Semer,eğer
Pallo İri yapılı kontrolsüz perişan erkek
Peltek Kekeme
Pertlek Büyük gözlü
Pıdısa Kısa boylu,cüce
Pitni Ufak tefek yapılı
Pöççü Çocuk oyununda kullanılan ucu sivri kısa değnek
Purçalık Kökü yenen bir tür yabani ot
Pürçüklü Havuç
Pürtük Parça
Püsük Kedi

S
Sadana Avanak,saf
Sakça Saksağan kuşu
Samı Kağnıda öküzün boynunu boyunluğa sabitleştiren di*** değnek
Satır Demir,bakır yada aliminyum su kovası
Saykıla Sanki
Seklem Yarım,eksik(Seklem helke süt aldık)
Setik İnce bulgur
Seyip Başıboş,serbest
Siflenmek Amaçsızca avare dolaşmak(Ne dolaşıyon sifli batasıca)
Siğ Dağın yamacında oluşan tepecik,kırgıbayır
Siğmek İşemek
Sikke Hayvanları bağlamak için toprağa çakılan sivri demir
Sokranmak Söylenmek,kızmak
Somak Mısır koçanı
Söbe Oval
Sömelek Kundak
Susa Asvalt yol
Süğük Yapılarda saçak
Sümsüm Mızmız,sünepe
Süsmek Hayvanın vurması( Süskün camız gibi bakma öyle)
Sütlean Bir tür sütlü yabani ot