Linux Nedir - Özellikleri / İyi ve Kötü Yönleri Kısacası Herşey...

[sansar]

Linux 90 ların ortalarından itibaren hızla profesyönel anlamda popülerlik kazanmaya başlamış bir işletim sistemidir.Günümüzde 260 dan fazla sürümü olan bu işletim sisteminin tarihi ve “Open Source” felsefesi bu yazımızın konusu degildir. Hele Windows mu Linux mu sorusunun sonu olmadıgı için o konuya girmeyeceğiz, çok az teorik bilgi olarak karşılaştıracağız. Bu yazıyı yazmamın amacı siz yeni linux kullanıcılarının ilk geçiş şokunu azaltmak, günlük işlerinizin devamını saglamak ve karşılaşıcağınız ufak sorunların üstesinden gelmenizi saglamaktır. Yazıma başlamadan önce eger Linuxa karşı ön yargılıysanız ya da en küçük bir şeyde sinirleriniz bozulup bırakıp “eeee bu nasıl şeymiş” diyecekseniz lütfen sag üst köşedeki çarpı işaretine basınız. Son olarak kişisel tecrübelerimin yanında bir çok kaynaktan begendigim hem iş hem okul hem de günlük hayatımda kullandıgım kaynaklardan secmece bölümleri de size aktaracağım.

Neden Linux?

İnsalara gercek hayatta ya da sanal ortamda neden linux diye sorulursa hemen hemen aynı cevaplar alınır. Bunlar özgürlük(acık kaynak koduyla ilişkilendirilebilir), çok fazla secenegin olması, merak, profesyönel yaşamda kullanım zorunlulugu ve güvenliktir. Şimdi bunlara biraz egilelim ve ütopyayla gercegi birbirinden ayıralım.

Özgürlük: Acık kaynak kodu sayesinde insanlar tek bir firmanın insafına kalmaktan kurtuluyor, örnek vermek gerekirse bir firma herhangi bir durumda ürüne verdigi destegi kesebilir ya da ürünün sadece belli kondisyonlar altında çalışmasını zorunlu kılabilir. Ama Mozilla projesini örnek vermek gerekirse open source sayesinde onlarca entegre çalışabilen eklentiye çok kısa bir sürede gönüllü insanlar tarafından sahip olmuş ve bugün paralı olarak aynı işi yapan download managerlar, ftp programları, mail programlarına ücretsiz olarak sahip olunabilir. Bunun yanında(ve kişisel fikrim olarakta) tekelleşme ve iletişim, askeriye, devlet kurumları gibi kilit noktalarda bu tür kodu gizli firmaların ürünlerinin kullanımı hakkında soru işaretleri oluşmaktadır. Yine de bu özellik biraz Power User olarak nitelendirilen bilgisayar bilgisi ve merakı ileri düzeyde olan insanlar için gecerlidir.

Secenekler: Linux dogası geregi bir çok sürümden oluşmaktadır. Bunlardan bazıları sadece desktoplar için tasarlanmışken kimisi Web server olarak, bankalarda güvenlik modulu ya da bilimsel araştırmalar için platform oluşturulucak şekilde yapılır. Bu sayede tam amacınıza ait bir linuxu kurup zaten hali hazırda olan paketleri sayesinde hemen işe başlayabilirsiniz.Bunun yanında browserı ya da pencere yöneticisini begenmediniz mi veya daha hızlı birtanesi oldugunu gördünüz hemen degiştebilirsiniz Linux sizi herhangi bir konuda kısıtlamaz. Malesef işler her zaman istediginiz gibi gitmiyor sectiğiniz sürüm %100 isteklerinizi karşılayamayabilir.

Güvenlik: Linuxun diger işletim sistemlerinden daha güvenli olduğu konusu biraz tartışma konusudur. Şahsen ben daha güvenli buluyorum bunun bir kaç sebebi var.Öncelikle virüs, spyware ve trojen gibi zararlı programlar yazılırken bir kullanıcının hangi programları kullandıgı düşünülür bu acıdan Linux az kullanıldıgı için desktop manasında daha güvenli.Bunun yanında gönüllü yapılan işler zorla yapılanlardan çok daha saglam olabilirler. Binlerce bilgisayar kullanıcısı sadece ego tatmini için zamanlarını ve paralarını linuxa yatırıyorlar. Siz fıtık ameliyatınızı kime yaptırırsınız paraya ihtiyacı olan arkadaşınıza mı yoksa çok zengin olupta bu işi kişisel istek için yapan birine mi? Tabi bu durum microsoftun, sun ya da oracle'ın dünyada ki en iyi yazılımcılara sahip oldugu gerçegini degiştirmezJ

Her şey bir yana çalıştıgım şirketlerde logları inceledigimde gördügüm birşey Linux makinelere yapılan başarılı saldırılar Windows makinelere yapılanlardan daha düşük. Aynı zamanda 3 yıl aralıklarla kapattıgım, çogunlukla günün 24 saati çalışan Linux kutumda ki kurulu servisler şu güne kadar 1 ve ya 2 kere çökmüştür. Bir de işin microsoft tarafına bakarsak windows2000 daha sonra da windows2003 ile elini saglamlaştıran Microsoft, desktop mimarisinde de Dos tabanından vazgecerek bir çok sorununu halletti.Son olarak birşey eklemek istiyorum Linux dosya yapısı ve çalışma mantıgı sebebiyle bazı saldırılara windowstan daha dayanıklıdır, buna daha sonra deginiceğiz.

Ne zaman Linux kullanılmaz? Linux sadece serverlar ve uzmanlar için midir?

Aynen yukarda ki gibi Linuxa ne gibi durumlarda ihtiyacınız olmayacağına ya da Linux hakkında ki bazı yanılgılardan bahsediceğim.

Tartışılabilir bir konu, linux aslında Unixten sonra ki dönemde desktoplar için düşünülmüş bir işletim sistemidir ama zaman içersinde uzman yazılımcılar ve kullanıcılar tarafından daha popüler oldugundan dolayı servera kaymıştır. Yine de desktop versiyonları bulunmakta ve gittikce de kaliteleri artmaktadır. Peki linux sadece uzmanlara göre midir? İşte bu konuda bir fikir birligine varılamamıştır.Bazı insanlar(ben dahil) bize ilk başta windows yerine linux verselerdi alışma süremizin aşagı yukarı aynı olacagını iddia ederler.Mesela aranızda kaçınız eksik bir dll dosyasını yerine koymayı bilgisayarı ilk aldıgı gün biliyordu.Bunun yanında siz Linux kullanıcıları olarak windowsun kullanıcı dostu arabirimi ve geniş kullanıcı kitlesi sayesinde de başta yazılım ve donanım firmalarının hedef kitle olarak windowsu almaları sizi zor durumda bırakabilir. Bunun yanında grafiksel arayüzler linux altında hızla yaygınlık kazansa da hala ileri seviye uygulamaları komut satırından yapılması korkutucu bazen de sinir bozucu olabilir.

Linuxta programlar çalışır mı, alışkın oldugum programlar bulunur mu?

Linuxun hızla masaüstüne popülerlik kazanmaya başlaması, bir çok uzmanın evde linux kullanması ve egosunun tatmin etmek isteyen fanatik linux kullanıcıları hemen hemen her türlü yazılımın linux versiyonunu ya da benzerini linux için yazmışlardır. Burda konuya biraz ara verip işletim sistemlerinden bahsedeceğim, bir işletim sistemi bilgisayarın donanımlarının çalışmasını düzenler ve dosya kopyalama yazma silme gibi(aslında bu da donanım yönetimidir) temel işlemleri yapmanızı saglar. Bu sebepten işletim sistemlerinin “Çalıştırılabilir” dosyalarının hepsinin uzantısı farklıdır(örn:??.exe). Bu sebepten dolayı windowsta kullandıgınız yazılımları direkt linuxta kullanamayız ama hemen telaş etmeyin bir çok yardımcı programlar mevcuttur.Bir de Linux için en büyük korku linux altında herşeyin Compile yani derlenmesi gerektigine olan inanctır. Eskiden olsa bu dediginiz dogruydu ama son yıllarda hızla RPM YUM PİSİ gibi paketleme sistemleri ile linuxa program kurmak windows kadar kolaylaştı.

Linuxta donanım uyuşmazlıgı olur mu? Teknik desktek nasıl bulurum?

Linuxta ki donanım sorunları aslında minimumdur. Sadece üretim masraflarını minimum tutmak isteyen bir kaç donanım firması ve bazı usb modemler haricinde linuxta ciddi bir donanım sorunu yaşamadım.Bunların haricinde karşılaşabiliceginiz donanım sorunlarıda 2 ana sebepten oluşabilir. Birincisi benden daha eski bir Linux çekirdegi kullanıyorsunuzdur ya da windowstan gelen alışkanlık dogrultusunda herşeye next next next deyip geçtiniz.Linuxta size sordugu soruları okuyun bazen işinize yarayan şeyler ögrenebilirsiniz. Desteğe gelince de Linuxun içinde hali hazırda zaten 10 ciltlik bir manuel vardır(hepsini okursanız haber verin tebrik edeceğim) ve internette de bir sürü HOWTO dosyası var, bunlar dosya yüklemekten tutun network kurmaya kadar her türlü bilginin oldugu yazılardır.Olmadımı “komut –help “ yazın

Windows mu? Linux mu? Hadi Linux oldu hangisi?
Bu soru ben internet ortamına ilk çıktıgımda da vardı, benden sonra da olacaktır. Öncelikle amacınızı belirleyin windowsun da linuxun da üstün ve zayıf yanları vardır.Windowsun kolay kullanımına karşın Linuxun esnekligi. Active directorinin muhteşem gücüne karşı saglam ve hızlı linux deamonları.Burda kim daha iyidir diye asla tartışmayacağız ve size şunu söyleyeyim takım tutar gibi işletim sistemi ya da programlama dili tutmak sacmalıktır.Amacınıza en iyi şekilde yardım eden o konuda en iyisidir.Sadece şunu söylemek istiyorum ASP ve .NET sanıldıgının aksine linuxta çalışıyor. ASP perl scripti ile .NET'te MONO projesi sayesinde linuxta vücut bulmuştur. Yine de bu teknolojilerle ilgileniyorsanız ya da bilgisayarı sadece oyun ve multimedia için kullanıcaksanız windows kullanın kafanız rahat etsin. Peki bu sorunu hallettik hangi linuxu kullanacağız sorusunun cevabı en azından yukardakinin aksine verilebilir.Bir amac belirleyin Linux ögrenmek mi istiyorsunuz, server sistemlerini mi inceleyeceksiniz, overclock mu yapmaya çalışacaksınız, yoksa üniversitede kurdugunuz fizik düzeneginin sonuclarını hızlı bir şekilde bilgisayar ortamına mı geçirceksiniz işte altın sorular bunlar.Bu yazı normal bir kullanıcı oldugunuzu varsaydıgı için şu 3 versiyon eşliginde anlatılıcaktır Suse10, Fedore 4 ve Mandriva 2005 bunları secmemin asıl sebebi popüler olmaları, benim aşina olmam, kolay kullanımları ve Suse10'u incelemek istemem. Bir de bu yazılımlarda msn, office, internet, mail ve network için kullanmak isteyiceginiz her türlü program beraberinde geliyor yani siz daha “bu ne ya” demeden normal işlerinize kaldıgınız yerden devam edebilirsiniz.

- 1 -

UNIX işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız, Linux ideal bir çözümdür.

Linux ücretsizdir. Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil, verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur. Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok düşüktür. Fakat şirketler bazında Linux un bedava bir işletim sistemi olması genelde gözardı edilir.

Bir Linux makina bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.

Linux hızla geliştirilmektedir. Bu gelişimin en büyük yararı, eksikliklerin kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir. Linux diğer tüm işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.

Linux çok değişik donanımlar ve servisler için özel olarak hazırlanır. İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek kullanıcı tarafından da derlenebildiği için, bu derleme sırasında sadece kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır. Bu genel olarak daha sistemin performansını artırmaktadır. (Örnek olarak SCSI donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)

- 2 -

Linux un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır. ``Ciddi bir şey olsa, bedava olmazdı ! kanısı oldukça yaygındır.

Linux un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir. Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows95 programlarını çalıştıramıyor gelişimin bazı aşamalarında topyekün değişiklikler yapılması, gelişimi takip etmek için bazen sürekli yenileme yapılması, birçok kullanıcının bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.

Linux herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir. Bunun en büyük yararı işletim sisteminin ticari kaygılar taşımamasıdır. Ancak bunun yanısıra diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek, dağıtım ve dokümantasyon alanlarında eksikleri vardır. Özellikle teknik destek eksikliği, anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.

Linux işletim sistemini geliştirenlerin ticari kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur. Linux üzerinde belirli konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen, belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır. ( Mesela oyunlar

Linux üzerinde yer alan çözümlerin hepsi, basit kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir. Bazı çözümler kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip olmalarını gerektirmektedir.
- Linux'un serbestçe dağıtılıyor olması, hem sistemin hemde içerdiği programların kaynak kodlarına ulaşılabiliyor olması aslında güven verici bir noktadır. Zira eğer Linux kullanırsanız kullandığınız sistemin sizden gizlisi saklısı olmayacaktır. Windowslar gibi acaba benden bilgi çalıyormu, benden habersiz bir yerlere birşeyler taşınıyormu şüphelerine yakalandığınız anda bilginiz ölçüsünde kodları kontrol edebilir, ettirebilirsiniz.

- Linux'un sürekli gelişiyor olması aslında en büyük üstünlüğüdür. Klasik windows kullanıcıları olan sizlere şöyle bir örnek vereyim;
Şimdi windowsun kaynak kodlarının aynı anda 100 kurum/şirket tarafından bilindiğini ve bu 100 şirketin kendi olanakları, gönüllüleri ve mühendisleri vasıtasıyla birbirinden farklı 100 adet XP versiyonunu birlikte geliştirdiklerini düşünün. Her biri birbirinden farklı görünüşte, farklı hızda 100 XP. Aynı anda bu kadar çok XP'nin geliştirilmesi bunları geliştiren şirketlere ve mühendislere birbirlerinin eksiklerini, yanlışlarını görmeleri için bir fırsat sunacak ve onlara yeni fikirler için ilham verecektir.

Windowsun sizlere asla sunamayacağı birşeyi sunuyor Linux, yüzlerce Linux dağıtımı... Her birinizin zevklerini, ihtiyaçlarını karşılayacak Linux dağıtımları mevcut.
Görsellik, 3 boyutlu yetenekler, değiştirilebilir grafik arayüz isteyenler KDE ve Compiz Fusion masaüstü yöneticisi kurulu bir Linux dağıtımı kullanabilir,

Yada 32 mb ekran kartı, 64 ramli bir bilgisayara Deli Linux gibi bir dağıtım kurarak hiçbir windowsun size sunamayacağı bir hızda bu makinanızdan faydalanabilirsiniz.

Windows 95 programlarını çalıştıramamak gibi bir saçmalığı ciddiye bile almıyorum Linux farklı bir işletim sistemi ne win95'inden bahsediyorsunuz. Windows .exe uzantılı uygulama dosyaları kullanır, Linux .bin uzantısında uygulama dosyaları.

Sistemde gerçekleştirilen sürekli yenileme çalışmalarına gelince Tek yapmanız gereken aynı Windowsta olduğu gibi sağ tarafta saatin yanında çıkan Yeni Güncellemeleriniz var uyarısına tıklayıp güncellemeleri yükle demek, bunun neresi karışık?

- Linux herhangi bir ticari destek almıyor gibi gereksiz bir söz daha var. 2 basit örnekle çürüteyim; Ubuntu Linux dağıtımı ABD'de Canonical LTD tarafından, Suse Linux ise Novell tarafından desteklenmektedir. Ayrıca Novell ücretli Linux sürümleri geliştirip satan bir firmadır dolayısıyla ticari kaygısı vardır.

Teknik destek konusuna gelince, Linux'un öyle bir gönüllü ağı var ki onbinlerce kişiden oluşan, hiçbir microsoft şirketinin, görevlisinin size sunamayacağı kadar hızlı çözümleri sizlere çok kısa zamanda ve ücretsiz sunarlar. Bkz; Ubuntu forumları ve Pardus-Linux.Org forumları.

Bazı Ticari yazılımların Linux üzerinde geliştirilmemesi sorunu doğru bir sorundur. Fakat bu Linux'un suçu değil tartışılmaz bir yazılım devi olan microsoftun kurduğu dev tekelden ve söz konusu şirketler arasında dönen milyon dolar hesaplarından kaynaklanmaktadır. Ki günümüzde bu sorun artık ortadan kalkmaktadır.

Ayrıca Linux ve Linux gönüllüleri yine kullanıcılarını alternatifsiz bırakmamıştır.
Örneğin, eğer windows kullanıcısı iseniz dolar üzerinden bir lisans ücreti ödeyerek SPSS istatistik programını alıp kullanabilirsiniz (Başkada alternatifiniz yoktur.). Eğer Linux kullanıcısıysanız SPSS ile aynı işi yapan ve arayüz olarak çok benzeyen bildiğim 3-4 alternatifi var. Bunlardan "R Project" programını sorunsuz ve ücretsiz olarak kullanabilirsiniz

Linux'u basit kullanıcıların kullanamayacağı konusu ise aslında en büyük aldatmacadır. Zira şuan windows XP yada 2000/98 gibi bir işletim sistemini normal şekilde kullanabilen bir kullanıcı kendine bu şansı tanıdığında 1 hafta gibi bir süre içerisinde Linux'ta standart tüm işlerini görebilir.