MUŞ tanıtım videosu ve tarihi

[draculu45]

Muş Hasköy ilçesi
HASKÖY İLÇESİ

TARİH

Hasköy İlçesinin tarihi, Bizanslılar devrine kadar uzanmaktadır. 1071 Malazgirt Meydan savaşından sonra İlçenin yerli halkı Basra’dan göç ederek, Batman İli Sason İlçesi ve Bitlis İli Mutki İlçesi üzerinden gelip, İlçeye yerleşmişlerdir.


COĞRAFYA

Batı ve Kuzeybatıda Muş, Kuzeydoğuda Korkut İlçesi, Doğu ve Güneyde ise Bitlis İli hudutları ile çevrilidir. Yüzölçümü bakımından İlin en küçük ilçesidir. İlçenin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 1400 metre civarındadır. İlçenin güneyi engebeli bir alana sahip olduğundan, bu kesimde ortalama rakım 1850 metreye kadar çıkmaktadır. İlçenin kuzeyinde ise Korkut İlçesi sınırları içersinde kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu Otluk ve Karaçavuş dağları uzanır. İlçe alanının büyük bir bölümünü kaplayan Muş Ovası bu iki yükselti arasında yer almaktadır. Hasköy İlçesinin en önemli akarsuyu Karasu Irmağıdır. Sazlıkbaşı köyünün güneyinden İlçemiz sınırlarına giren Karasu Irmağı, güneydoğu istikametine doğru akar. Düzkışla beldesinin batısında İlçe Hudutlarını terk eder. Ayrıca İlçenin içersinde geçmekte olan Değirmen deresi Karasu ırmağına dökülmektedir. Otluk ve Karaçavuş dağları zirve bölümü ormanlık olup, bu bölümle ovaya doğru uzanan vadi tabanları örtü gizleme yapar. İklim Doğu Anadolu’nun karasal iklim özelliklerine sahiptir. Kışları çok soğuk ve kar yağışlı, yazları ise sıcak ve kurak geçmektedir.

[draculu45]

İDARİ DURUM

İlçe köy iken, 1968 yılında kasaba, 19.06.1987 Sayılı Kanunla İlçe durumuna getirilmiştir. Kuruluş yılında İlçemize 1 kasaba 47 köy bağlı iken, Korkut beldesinin 1990 yılında İlçe oluşuyla 30 köy Korkut ilçesine bağlanmıştır.

İdari yönden İlçemize bağlı 1 belde,17 köy ve 3 yerleşim birimi mevcuttur. İlçe merkezinde 3 (Kültür, Sunay, Sayanlar), Düzkışla beldesinde 3 (Yenimahalle, Kültür, Bahçelievler) olmak üzere 6 mahalle muhtarlığı vardır.


SOSYAL DURUM

İlçemiz halkı etnik yönden genel olarak bütünlük arz eder. Gelenek, görenek, örf –adet ve ananeler sürdürülmektedir.


EĞİTİM VE KÜLTÜR

İlçe olmadan önce merkezde 1 lise, 3 ilkokul ile okuma-yazma oranı oldukça düşüktü. o, tarihten sonra İlçede ek olarak 1 YİBO, 2 İlköğretim okulunun açılması okuma oranını yükseltmiştir. Genelde kızların İlçe merkezinde okuma oranı % 76 Erkeklerin ise % 91 Köylerde ise kızların okuma oranı %67 ve Erkeklerin ise okuma oranı % 78’dir
İlçede 1996 yılında faaliyete giren İlçe Halk Kütüphanesinde 3010 demirbaş kitap bulunmaktadır.
İlçemizi Muş Amatör Kümede Hasköy Spor Kulübü, Yıldız Spor Kulübü ve Dağdibi Spor Kulubü temsil etmektedir. İlçe Merkezinde 1 kapalı stad bulunmaktadır.


EKONOMİ

Tarım ve hayvancılık İlçe ekonomisinde önemli yer tutmaktadır. İlçede otobüs işletmeciliği ve yurt dışında işçi olarak çalışan halkın çokluğu İlçenin ekonomik gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Domates, biber, patlıcan, soğan, fasulye ve kavun-karpuz yetiştirilmektedir. Tütün, şeker pancarı ve buğday halkın başlıca geçim kaynağını teşkil etmektedir. 3 yerleşim yerinde (İlçe merkezi, Büvetli ve Dağdibi köylerinde) arıcılık yapılmaktadır. 450 kovan mevcuttur. İlçede Holştain, Brown, Swis ve melez olmak üzere süt ve et hayvancılığı yapılmaktadır. İlçemizde yıllık olarak büyük baş hayvanlardan 3.950 ton, küçükbaş hayvanlardan 93,5 ton süt elde edilmektedir. Hayvansal ürünler genellikle üreticilerin kendi ihtiyaçları için üretilmekte, fazla kısmı ise çevre pazarlarında satılmaktadır.

[draculu45]

ULAŞTIRMA VE ALTYAPI

İlçe merkezi; Muş İlimizi Doğu Anadolu’nun diğer illerine bağlayan karayolu ağı üzerinde bulunmaktadır. İlçe Merkezi Muş İline 18 Km. uzaklıkta olup yol asfaltla kaplıdır. Ayrıca İlçemiz sınırları içerisinden Muş-Tatvan demiryolu hattı geçmektedir. Köy yollarımızın 1998 yılı içinde Valilikçe yapılan çalışmalarda 14 köyümüze asfalt kaplama tamamlanmış, diğer yollarımız stabilize kaplamadır. 1985 yılında faaliyete giren Posta işletmesi merkezde 1300, Gökyazı Köyünde 228, Umurca Köyünde 254 kapasiteli telefon santrali ile hizmet vermektedir.


MAHALLİ İDARELER

A ) Köyler:

Köylerimizin Geçim kaynakları tarım ve hayvancılıktır. Elektrik, yol ve telefon gibi hizmetler köylerimizin tamamına ulaşmıştır. Köylerimizde en büyük eksiklik içme suyunun giderilmemiş olmasıdır.
17 köy, 3 yerleşim yeri vardır. Dağdibi ve Gökyazı köylerinde köy konakları vardır. Otaç, Sarıbahçe, Gökyazı ve Dağdibi köylerinde sağlık evi mevcuttur.

B ) Belediyeler:
İlçemizde Hasköy merkez ve Düzkışla kasabasında Belediye teşkilatı mevcuttur.

I - Hasköy Belediyesi: 1968 tarihinde kurulmuştur. Sunay, Kültür ve Sayanlar mahallesi olmak üzere toplam 3 mahalleye hizmet vermektedir.

II - Düzkışla Belediyesi: 1992 yılında kurulmuştur. Bahçeli evler, Kültür ve Yeni mahalle olmak üzere 3 mahalleye hizmet vermektedir.

[draculu45]

Muş'a Ulaşım
ULAŞIM

Muş İlimiz 1950’li yıllara kadar Türkiye’nin ana ulaşım ağının dışında kalmıştır. Bugün; ülkenin karayolu, demiryolu ve havayolu ulaşımından yararlanan illeri arasında yer almaktadır. Muş’un ulaşım bakımından kapalılığı, ilk olarak 1950’lerin ortalarında kırılmıştır. Bu yıllarda Muş, karayolu ile batıda Elazığ’a, doğuda Van’a, 1955’te demiryolu ile Bingöl’ün Genç ilçesine, 1964’te de yine demiryolu ile Tatvan’a bağlandı. 1972’de Tahran’a bağlanan Muş-Tatvan demiryolu hattı ile Muş, uluslararası ulaşım ağında da önemli bir konum kazanmıştır.

Öte yandan Muş, Doğu Anadolu’nun 6 İlini birbirine bağlayan coğrafi konumundan ötürü de aynı zamanda önemli bir kavşaktır

[draculu45]

KARAYOLU

İlde 624 km olan karayolu ağının 265 km.si devlet yolu, 359 km.si ise il yoludur. Devlet yolunun tamamı asfalttır. İl yolunun ise 196 km.si asfalt, 131 km.si stabilize, de toprak yoldur.

Muş’un 1.Derece önemli ve trafik yoğunluğu en fazla olan karayolu ulaşım bağlantısı Bingöl-Muş-Tatvan eksenidir. Muş’un diğer karayolu ulaşım bağlantıları bu eksenden kuzeye doğru uzanan yoldur. Bunlar, Muş’u Hınıs üzerinden Erzurum’a bağlayan Muş-Varto ile Muş’u Patnos-Tutak ve Hamur üzerinden Ağrı iline bağlayan Muş-Bulanık-Malazgirt yollarıdır. Bulanık Malazgirt yolu Doğu- Batı doğrultulu bir yolla Varto ile de bağlantılıdır. Muş-Kulp-Diyarbakır yolu 2005 yılından beri hizmete açıktır

[draculu45]

DEMİRYOLU

1955 de tamamlanan Demiryolu ilin gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu hattın 1972 yılında Tahran’a bağlanması işe Demiryolunun önemini daha da artmıştır.

51531 Van Gölü Ekspresi:

Terör eylemleri nedeni ile uzun yıllar seferleri iptal edilen, İstanbul-Muş-Tatvan güzergahında yolcu taşıyan Van Gölü Ekspresi, 20 Aralık 2000 tarihinden itibaren seferlerine tekrar başlamıştır.

Muş-Haydarpaşa arası sefer günleri, Salı ve Perşembe günleridir. Saat: 08:54’te Tatvan’dan İlimize gelir, saat 09:10’da da İstanbul yönüne hareket eder.

51532 Van Gölü Ekspresi:

Haydarpaşa-Muş arası sefer günleri Pazartesi ve Çarşamba günleridir. Saat: 11:07’de Muş’a gelir, 11:21’de de Tatvan yönüne hareket eder.

52861 Karma (Yolcu-Yük) Treni:

Muş-Elazığ arası sefer günleri Pazartesi, Çarşamba, Cuma günleridir. Saat: 08:39’ da Muş’a gelir, 09:19’da da Tatvan yönüne hareket eder.

52862 Karma (Yolcu-Yük) Treni:

Elazığ-Muş seferi Salı, Perşembe, Cumartesi günleridir. Saat: 13:37’de Muş’a gelir, 14:02’de Elazığ yönüne hareket eder.


HAVA YOLU

Muş ilinde bulunan NATO askeri havaalanı 1992 yılından beri sivil ulaşımda da kullanılmaktadır. Sivil Havaalanı terminalinden Türk Hava Yoları’nca Ankara bağlantılı seferler yapılmaktadır. Haftanın 3 günü (Pazar- Salı- Cuma) uçak seferi bulunmaktadır

[draculu45]

Muş'ta Ekonomik yapı


Muş İli ekonomik açıdan geri kalmış bir ildir. Ekonomik yapı temelde tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Tarım ve hayvancılık büyük ölçüde geleneksel yöntemlerle yapıldığı için verim düşüktür. Sanayi gelişememiştir.

İlde iktisaden faal nüfusun yüzde 84’ü tarım sektöründe, yüzde 13’ü hizmet sektöründe, yüzde 2’si sanayi sektöründe yüzde 2’si de inşaat sektöründe istihdam edilmektedir. İl genelinde yaygın bir işsizlik mevcuttur. 2003 yılında DPT tarafından yapılan “İllerin Sosyo - Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”na göre Muş İli sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından 81 il içerisinde en sonda yer almıştır.

DİE’nin 2001 yılı verilerine göre Türkiye’de kişi başına düşen GSMS 2.123 Dolar iken Muş ‘ta 578 Dolar’dır. Muş İli kişi başına düşen milli gelir açısından 81 il içerisinde 80. sırada yer almaktadır.


TARIM

İl ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Ancak tarım yeterince gelişmemiştir. Toplam 819.600 hektar olan il yüzölçümünün 342.198 hektarı tarım arazisidir. Tarım arazisinin 335.049 hektarı tarla arazisi, 7.149 hektarı da bağ-bahçe’dir.

İklim:

Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan Muş İlinde iklim karasal olup, kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise genellikle kısa ve serin geçmektedir. Bu iki mevsimin birbirine geçişi çabuk olduğundan ilkbahar ve sonbahar çok kısa sürer. İlimizde en yüksek sıcaklık Temmuz-Ağustos, En düşük sıcaklık ise Ocak - Şubat aylarında görülür.

On beş yıllık ortalamalar (1988 - 2002) esas alındığında Muş İlinde ortalama sıcaklık 8.4 0C dir. Maksimum sıcaklık 41,6, Minimum sıcaklık ise –33,6 0C dir. Ortalama yağış miktarı 616,5 mm olup, ortalama nispî nem % 60,3 tür.

Muş İlinin son 16 Yıllık İklim Verileri (1988-2002 )


Toplam Yağış 616,5 mm
Ortalama Nispî Nem
%60,3

Buharlaşma
1094,9 mm

Ortalama Sıcaklık
8,4 0C

Ortalama Yüksek Sıcaklık
15 0C

En yüksek Sıcaklık
41,6 0C

En Düşük Sıcaklık
-33 ,6 0C

Ortalama Düşük Sıcaklık
3 0C

Ortalama Rüzgâr Hızı
1,35 m/s

Mahalli Basınç
868,6 mbar

Yağışlı gün sayısı
108

Donlu Gün Sayısı
13

Sisli Gün Sayısı
12

Karlı Gün Sayısı
84

[draculu45]

Toprak Yapısı ve Arazi Varlığı:

Muş İl alanı içerisinde kapsam itibariyle yer alan büyük toprak grupları:
1-Kestane Rengi Topraklar:307.425 Ha.
2-Vertisol Topraklar:98.590 Ha.
3-Kalkersiz Kahverengi Topraklar:97.835 Ha.
4-Aluviyal Topraklar:66.315 Ha.
5-Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları:50.675 Ha.
6-Kolloviyal Topraklar:41.200 Ha.
7-Bazaltik Topraklar:37.780 Ha.
8-Regesol Topraklar:12.800 Ha.
9-Diğerleri:106.931 Ha.
Toplam : 819.551 Ha.

İlin değişik topografyası iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyondaki çeşitlilik değişik özelliklere sahip toprakların oluşmasına neden olmuştur. Bu durum bitki besin elementleri konusunda da kendini gösterir.

Toprak Bünyesi: Muş İli tarım topraklarının %4,2 si tın, %48,5 i killi tın, %46,9 u kil ve %0,4 kum bünyesine sahiptir.
Toprak Tuzluluğu: İşlemeli tarım uygulanan topraklar % 100 tuzsuzdur.
Toprakta Kireç (CaCo3):İl topraklarının % 5,1’i az kireçli, % 34,1’i orta kireçli, %17,7’ si fazla kireçli ve % 7,1’ i çok fazla kireçlidir.
Organik Madde: Tarım topraklarının büyük bir kısmı organik madde yönünden fakir durumdadır. Analiz sonuçları ortalamasına göre topraklarda %5,7 organik madde çok az, %17,1 i az,%43,1 i orta, %30,4 ü iyi ve %3,3 ü ise yüksek düzeydedir.
Fosfor: İl topraklarının %51,1 inde fosfor çok az, %21,8 inde az, %16,1 orta, %7,3 yüksek, %7,3 ünde ise çok yüksek fosfor varlığı tespit edilmiştir.
Potasyum: İl topraklarında % 100 yüksek miktarda potasyum seviyesi yüksektir, genellikle yeterlidir.

Kullanım Amacına Göre Arazi Dağılımı

ARAZİ ÇEŞİDİ
MİKTAR (Ha)

Tarla
335.049

Bağ-Bahçe
7.149

Çayır
97.333

Mera
278.673

Orman
57.147

Tarıma Elverişsiz
44.249

Toplam
819.600


İlde toplam342.198 hektar olan tarım arazisinin, 158.215 hektarı sulanabilir arazidir.sulanabilir arazinin sadece 61.334 hektarı halen sulanmaktadır.Sulanan arazinin toplam sulanabilir arazi içindeki oranı % 39’dur

[draculu45]

Arazi Sulama Durumu


TOPLAM TARIM ARAZİSİ
(Ha) SULANA-BİLİR TARIM ARAZİSİ
(Ha)


SULANAN ARAZİ(Ha)

KÖY HİZMETLERİ
D.S.İ.
HALK
TOPLAM

342.198
158.215
19.261
(% 12)
15.614
(% 10)
26.459
(% 17)
61.334
(% 39)


Muş Türkiye'nin 3. büyük ovası olmasına rağmen, ovadan yeterince fayda sağlanamamaktadır. Sert iklim koşulları, Muş Ovası’nın drenaj sorunu, biriken suların taşkın ve erozyon tehdidi oluşturması gibi nedenler, ovada tarımsal faaliyetleri sınırlayan faktörlerin başlıcalarıdır.

Tarla olarak kullanılan alanda hububat, şeker pancarı, tütün ve ayçiçeği ekimi başta gelmektedir. İldeki temel bitkisel ürün ise buğdaydır.

Bitkisel Ürünlerin Ekim, Verim ve Üretim Durumu

ÜRÜNLER
EKİM
(Hektar)
ÜRETİM
(Ton)
VERİM
(Kg/Hektar)

Tahıllar
Buğday
163.800
353.260
2.156

Arpa
44.220
91.492
2.069

Çavdar
0
0
0

Baklagiller
Nohut
1.565
3.572
2.282

Fasulye
2.820
3.738
1.325

Mercimek




Endüstriyel Bitkiler
Ayçiçeği
860
1.092
1.270

Şeker Pancarı
9.190
307.850
33.498

Tütün
1.660
2.324
1.400

Sebzeler
Domates
213
3.460
16.206

Biber
86
486
5.657

Patlıcan
18
217
11.857

Lahana
189
8.344
44.148

Taze Fasulye
70
219
3.100

[draculu45]

İlde bitkisel üretimde dekar başına verim Türkiye ortalamasından düşüktür.

ÜRÜNLER
TÜRKİYE’DE
VERİM (Kg/Ha.)
MUŞ’TA
VERİM (Kg/Ha.)

Buğday
2.077
2.156

Arpa
2.135
2.069

Nohut
838
2.282

Fasulye
1.288
1.325

Şeker Pancarı
35.424
33.498

Ayçiçeği
1.276
1.270


Muş’ta üretilen kaba yem mevcut hayvanların ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bu nedenle yem bitkileri üretimine önem verilmesi ve yaygınlaştırılması gerekmektedir.

Yem Bitkilerinin Ekim, Üretim Ve Verim Durumu

YEM BİTKİLERİ

EKİM (Hektar)
ÜRETİM
(Ton)
VERİM
(Kg/Hektar)

Fiğ
200
473
3.217

Korunga
1.410
2.523
4.132

Yonca
16.528
62.692
6.559



HAYVANCILIK

Muş'ta hayvancılık, tarım kesiminin en önemli alt sektörü olup, tümüyle meraya dayalı olarak yapılmaktadır. İlde 1.479.707 küçükbaş, 245.487 büyükbaş hayvan bulunmaktadır.


KÜÇÜK-BÜYÜKBAŞ HAYVAN
KÜMES HAYVANI
ARICILIK

Küçükbaş Sayısı
Büyükbaş Sayısı
Hayvan Sayısı
Yumurta Sayısı(Yıl)
Kovan Sayısı
Bal Üretimi (Ton)

1479.707
245.487
732.470
44.872.300
19.330
389,6


Büyükbaş hayvanların % 77’i yerli ırk, % 18’si melez, % 5’i de kültür ırkından oluşmaktadır.
Küçükbaş hayvan varlığının % 86’ sını koyun % 14’ünü de keçi oluşturmaktadır.
2001 yılı verilerine göre, Muş’taki küçükbaş hayvan varlığı Türkiye’deki küçükbaş hayvanların % 4.2’sini, büyükbaş hayvanların da % 2’sini oluşturmaktadır.

İlimizde büyükbaş hayvanların büyük bölümü yerli ırk olduğundan, birim başına et ve süt verim düşüktür. Hayvancılıktan daha fazla verim ve gelir elde edilebilmesi için, hayvan varlığı içinde verimi yüksek olan kültür ırkı hayvan sayısının artırılması önem taşımaktadır.

ORMAN

Muş, orman varlığı bakımında Türkiye ortalamasının gerisindedir. Türkiye’de ormanlık alan 20.703.000 hektar, Muş’ta 57.147 hektardır. Buna göre; Türkiye yüzölçümünün % 26’sı, Muş’un ise % 7’si ormanlık alandır. İldeki ormanlar genellikle meşe ağaç türlerinden oluşmakta yer yer de gürgen ve akçaağaç gibi türler karışık olarak bulunmaktadır.


SANAYİ

Muş ili, sanayileşme açısından geri durumdadır. Sanayinin gelişememesinin temel nedenleri; sermaye birikiminin yetersizliği, iklim koşullarının olumsuzluğu ve hammaddenin çok kısıtlı oluşudur.
İl genelinde halen 58 anonim şirket, 553 limited şirket, 23 kollektif şirket faaliyette bulunmaktadır.
İlimizin en büyük sanayi tesisi olan Muş Şeker Fabrikası, 1982 yılından beri faaliyettedir. Fabrikanın kapasitesi 3.352 ton/gün’dür. Fabrika, kampanya döneminde tam kapasite ile çalışmakta ve il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.

İlde sanayinin gelişmesine önemli katkı sağlayacak olan, Muş Organize Sanayi Bölgesinin yapımına 2002 yılında başlanmıştır. 90 hektarlık alanda 56 fabrika kapasiteli olarak planlanan Organize Sanayi Bölgesinin fiziki gerçekleşmesi % 80 seviyesindedir.

Merkez İlçede 1995 den beri 100 işyeri kapasiteli bir küçük sanayi sitesi hizmet vermektedir. Merkezde biri 70, diğeri 43 işyeri kapasiteli, Bulanık İlçesinde 66 işyeri kapasiteli, Malazgirt İlçesinde ise 82 işyeri kapasiteli küçük sanayi sitesinin üstyapı çalışması (işyerleri) tamamlanmıştır. Malazgirt Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları tamamlanmış olup, Bulanık Küçük Sanayi Sitesinin altyapı çalışmaları devam etmektedir.


TİCARET

Muş’ta ticari hayat, genel olarak İl Merkezinde canlılığını korumaktadır. Ticari faaliyet kolları içinde; gıda, giyim, inşaat malzemeleri, dayanıklı tüketim malları, tarımsal ürünler, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin alım ve satımı başta gelmektedir.
İlde üretilip il dışına satılan bitkisel ürünlerden nohut ve fasulye ilk sırada yer almaktadır. Hayvancılık alanında ise canlı hayvan ticareti il ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.


ÇALIŞMA HAYATI VE SOSYAL GÜVENLİK

İş Kurumu :

İlde genellikle tarım ve hayvancılığa dayalı iş hayatının sonucu olarak, tarım mevsimi dışında, vasıfsız işçilikten başka bir çalışma biçimi bulunmamaktadır. Uzun süren kış mevsiminde işsizlik artmaktadır.

Bağ-Kur :

İlimiz genelinde 9.947 Bağ-Kur aktif sigortalısı mevcuttur. 1.104 kişi yaşlılık aylığı, 38 kişi malül aylığı, 737 kişi de ölüm aylığı almaktadır. Sigortalı ve yakınlarına toplam 18.340 adet sağlık karnesi verilmiştir. 2926 sayılı kanun kapsamında tarım sigortalısı sayısı ise 5.294’tür.

Sosyal Sigorta :

2004 Aralık sonu itibariyle kayıtlı kamu işveren sayısı 137, özel iş yeri sayısı ise 524’tür.Kayıtlı kamu sigortalı sayısı 5.138, özel iş yeri sigortalı sayısı ise 2.683’tür. Sigorta kapsamında sağlık yardımından yararlananların sayısı ise 5.213’tür.