6. Şart bildirenler:
Ulısının sözını tutmıyan ulıya ulıya ölür.
7. Paradoks bildirenler:
Acı işletme, tohı tepretme Aşşağı tükir sekkel, yuharı tükir bıyıh
III. Söz Sanatlarına Göre Atasözleri ve Deyimleri
1. Mecâz: Ağ gün ağardır, kara gün karardır.
2. Mürsel Mecâz: Kalçası kırığa ziyarat ne yapsın?
3. Tezat: Ağ itin pambıhçıya, kara itin kömirçiye zerarı vardır
4. Tenasüp: Terezinin rahtı var, herşeyin bi vahtı var.
5. İstifham: Cenger mi bastılar?
6. Leff ü neşir: Kazan yuvarlanır, kapağını bulır, kör göz çappağını bulur.
7. Mübalâğa: Et giren yere dert girmez.
8. Telmih: Cıbıl ‘Innık mı oldı? Dünya Süleyman’a kalmadı.
9. Teşbih: Haphapçı keseri kimin, hep kendine yoni.
10. İstiâre: Ac ayı oynamaz, Tilki tilkiliğini aynadana kadar çig postı bazara çıhar.
IV. Söz Dokularına Göre Atasözleri ve Deyimler
Halkın duygu kumaşını, yaşam tecrübesini, dünyaya bakış açısını, değer yargılarını yansıtan en önemli etnografik bulguların atasözleri ve deyimler olduğuna ve bunlarda yer alan öğelerin insanı çevreleyen fizikî olgular olduğuna göre, Şanlıurfa’da fazlaca görülen eşya, insan ve hayvanların bu sözlerde yansıması tabiidir. Atasözleri ve deyimlere bu gözle baktığımızda en çok kedi, köpek, eşek, deve, öküz, tavuk gibi evcil hayvanlara; hayat, dam, sokak, dağ, çay gibi mekânlara; çocuk, nine, amca, hala, baba, ana, karı, koca gibi insan öğelerine rastlanır.
V. Anlatım Gücüne Göre Atasözleri ve Deyimler
Şanlıurfa’nın gerek atasözleri gerek deyimleri öncelikle canlı tasvir gücüne sahiptir. Yapılan istiareler ve teşbihler olsun mecaz ve tezatlar olsun tecahül-i arif ve istifhamlar olsun oldukça yerinde kullanılmıştır.
Bu sözler içinde Urfa ağzına girmiş, Arapça ve Farsça sözcükler de yer alır.
Herşeyde şansımız karadır, karpızda bayaz çıhar.
Dellal ola eşşeği itıne.
Yetimi keyiren çoğ olur, sıhmasını geydiren yoğ olur.
Dibis bekmez ferk etmez.
Örneklerde görüldüğü gibi anlatım oldukça açık ve yalındır. Üstelik atasözlerinde yer alan öğüt öğesi oldukça geri plana itilmiştir.
Bir Tasnif Denemesi
-Karı koca arasındaki ilişkileri ele alan atasözleri ve deyimleri:
Atasözleri:
1. Ağa kardaşım olacağına, külhançı gişım olsın.
2. Ana analıh olırsa, baba da babalıh olur.
3. Anası gözde olanın, uşağı dizde olır.
4. Anasına bah kızını al, kenarına bah bezini al.
5. Anası olmıyanın, babası evi yohtır.
6. Aşiy tanı, işiy tanı, gişiy tanı.
7. At besleniken, kız isteniken.
8. Avradını boşıyan, toppığına bahmaz.
9. Avrada gelen herife gelsin, herif ölecağına avrat ölsün.
10. Avrat malı kapı maldanıdır, girer çarpar çıhar çarpar.
11. Arvattan erkeğin torpağı bi yerden olmassa idara olmaz.
12. Babaya dayanma, avradiya güvenme.
13. Bal kohmaz, asil azmaz.
14. Ekmeği ekmekçiye ver, bi ekmek te ziyada ver.
15. Emmi kızı kerirse, emmi oğlının boynınadır.
16. Ergene avrat dögmah, yohsıla sırfa açmah kolaydır.
17. Gelin atta, nesibi Hek’ta.
18. Gelin bıldığını işler, kaynana dilini dişler.
19. Gelin kürsi getirmiş, gendi çıhmış otırmış.
20. Gişi kızı beşik, öginde belli olır.
21. Gişim it olsun, getırdığı et olsın.
22. İki göyil bir olursa, zıbıllıh seyran olur.
23. Karaçı kızı hatın olmaz, dilenmesse karnı doymaz.
24. Hatın gerek ki beg doğıra.
25. Kardaşım ölse cigerim yanar, herifim ölse etegim yanar.
26. Kaz kaznan, baz bazdan; kel tavıh, kel horızdan...
27. Konşı adamı var ister, adam arvadı sağ ister.
28. Kerıbe kız vermeyin melmeketi ikidir.
29. Sevilmeyen gelinin yerıyişı şerp şürp eder.
30. Tahta tahtıya uymassa mıh çahılmaz.
31. Utananın oğlı kızı olmaz.
32. Yetimin şeytanı yeddidir, avradınki yetmişyeddi

Deyimler:
1. Asbaplı şeytan
2. Attır, mattır, sevdığım avrattır.
3. Avrat kövli
4. Cincıhlı hemam, kubbesi tamam, bi gelin aldıh, babası imam
5. Çapıt başta, çarpana ayahta
6. Eşşeği sattıh, ço demahtan kurtılah, getti bi suppadan geri geldi.
7. Geldi gişi, getti teşi
8. Gişı kızı
9. Gişı oğlı
10. Hanım etti, her ola, halayıh etti, kôr ola
11. Hesse tıraşa, Fate oynaşa
12. Kayın arvatları, hayın arvatları
13. Kıziy çirkin Hak vergisi, geliniy çirkin kôr mıdi
14. Parpara kubbesi
15. Saçı uzun ‘eklı kısa
16. Saçlı şıha mürit olmış
17. Viş herif göziy kôr mıdı?
Bilmeceler
Şanlıurfa’da genellikle kış gecelerinde nineleri veya dedeleri tarafından çocukları eğlendirmek ve eğlendirirken de düşündürmek maksadıyla söylenir. Bazen de çocuklar eğlenmek ve birbirlerinin bilgilerini sınamak için birbirlerine sorarlar.

COĞRAFYA

Karacadağ Şanlıurfa' nın en yüksek noktasını teşkil eder. Güney yarısında ovalar yer alır. Şanlı Urfa'nın etrafında çok sayıda mağara; sarnıç; polye; dolin bulunmaktadır. (Kanlı Mağara; Dedenin Sarnıcı vb.)

Batıdan doğuya doğru Suruç; Harran; Viranşehir-Ceylanpınar; Halfeti; Hilvan ve Bozova Ovaları en önemli ovaları, Karacadağ; Tektek; Takırtukur; Susuz; Germuş; Nemrut; Şebeke; Arat dağları en önemli dağları, Fırat Nehri; Culap Suyu; Habur Nehri en önemli nehirleri ve Atatürk Baraj Gölü; Halil-ür Rahman Gölü; Aynzeliha Gölü de en önemli gölleridir.

Şanlıurfa iklimi karasal iklim özelliği gösterir. Yazları çok sıcak ve kurak; kışları bol yağışlı ve nispeten ılıman geçmektedir

TARİHÇE

Şanlıurfa tarihinin Paleolotik çağa kadar uzandığı tespit olunmuştur. Kazılarda Neolitik çağ Kalkolitik çağ ve İlk Tunç çağına ait çok sayıda değerli eserler ele geçirilmiştir.

Bölge, Arami, Part, Roma, Bizans, Arap, Selçuklu, Selahattin Eyyubi, Moğol, Memlük ve Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır

NE YENİR

Yemek kültürü oldukça zengin olan Şanliurfa'da Ayran çorbasi, çagala aşi, pakla aşi, hitti bastirmasi, sarimsak aşi, isot çömlegi, erik tavasi, semsek, has (marul) dolmasi, mimbar, acir bastirmasi, masluka, lebeni, borani, duvakli pilav, etli köfte (çig köfte), haş haş kebabi, kemeli kebap, tike kebabi, tepsi kebabi, frenkli (domatesli) kebap, kemeli cacik, bostana, koruk salatasi, katmer, aşir aşi, paliza, şillik, haside, kuymak, zingil, paliza geleneksel yöresel yemekler arasinda sayilabilir
NE ALINIR

Şanlıurfa'da tarihi çarşı ve pazarlarda el dokumacılığı, tarakçılık, ağaç oymacılığı, saraçlık (dericilik), kürkçülük, bakırcılık, kuyumculuk ve taş süslemeciliği ürünleri bulunmaktadır

YAPMADAN DÖNME

Çiğ köfte tatmadan,

Harran'ı görmeden,

Urfa'nın acı kahvesini (mırra) içmeden,

Atatürk Barajını gezmeden,

Balıklı Gölü gezmeden,

Kelaynakları gözlemeden,

Kapalı çarşıdan alışveriş yapmadan,

....Dönmeyin.

ŞANLIURFA İLE İLGİLİ LİNKLER

¨¨¨¨\~~emeginize sağlık