Konu Ulubatlı Hasan kimdir?, Ulubatlı Hasan gerçek midir?, İstanbul’un fethinde surlara ilk bayrağı kim dikti?, Ulubatlı Hasan diye birisi var mı?, Ulubatlı Hasan İstanbul’un fethinde bulunmuşmudur?, Yerli ve yabancı tarihçilere göre Ulubatlı Hasan kimdir?, Ulubatlı Hasan gerçeği, Fetih 1453 ve Ulubatlı Hasan hakkında bilgiler içermektedir.
İstanbul surlarına ilk bayrağı dikenin Ulubatlı Hasan olduğu kabul edilir ve onun surlara tırmanışı, bayrağı dikişi tarih kitaplarında bir destan havasında anlatılır. Bu hadisenin kaynağı İstanbul’un fethi sırasında, bizzat orada bulunan Bizanslı tarihçi Francis’tir. Francis bu sahneyi şu şekilde anlatır:
“…İşte o sıralarda Hasan adlı bir yeniçeri (memleketi Ulubat olup, koca bir vücuda sahipti), sol eli ile başının üstüne kalkanı tutup, sağ eli ile kılıcını çekti ve bizimkilerin şaşkınlık içinde geri çekildikleri o bölgede surun tepesine doğru atıldı. Onunla aynı cesareti göstermek isteyen otuz kadar diğeri de kendisini takip etti. Bizimkilerden hala surlarda kalanlar ise, üzerlerine kayaları yuvarlıyorlardı ve onlardan on sekizini aşağı yuvarladılar.
Ne var ki, Hasan kendisine özgü şiddeti ile surun üstüne çıkmayı ve bizimkileri kaçırmayı başardı. Bu başarı ile birlikte diğerleri de onu takip ederek surlara tırmanma fırsatını buldular.
Bizimkiler, sayılarının pek az olması nedeni ile sura tırmananlara mani olamadılar; düşmanın sayısı fazla idi; buna rağmen yukarıya çıkanlara saldırdılar ve onlardan birçoğunu öldürdüler. Bu savaş sırasında bir taş Hasan’a isabet etti ve onu yere yıktı. Kendisini yere yıkılmış görünce, bizimkiler de üstüne her taraftan taş fırlatmaya başladılar. O ise dizleri üstüne kalkmış kendini savunmaya çalışıyordu; ancak almış olduğu pek çok yaradan sağ kolu işlemez oldu ve oklarla kaplandı. Pek çok kişi daha öldü…”
Ancak bu bilgi Francis’in eserinin orijinalinde yoktur. Sahte Francis olarak anılan ve daha sonraki tarihlerde Francis‘in eserine geniş ilaveler yapan Melissinos’un yazdığı kitapta yer almaktadır.
Francis, İstanbul’un fethi sırasında hadiseleri canlı olarak yaşamış ve şehir Osmanlıların eline geçince kaçmayı başarmıştı. Daha sonra 1477’de, 1401-1477 yılları arasındaki hadiseleri anlatan bir kitap kaleme aldı. Daha sonra bu eser 1573-1575 yılları arasında Monemvasia metropoliti Makarios Melissinos tarafından ilaveler yapılarak yeniden yazıldı. Melissinos,Francis’in eserine iki misli daha ilave yapmıştır. Melissinos’un yazdığı bu kitap sahte (Pseudo) Francis olarak bilinir. Gerçek Francis’in 1966 yılındaki yayınında İstanbul’un fethi ile ilgili kısım 2 sayfa iken, sahte Francis’te ise 80 sayfadır. Melissinos, İstanbul’un fethine çok geniş ilaveler yapmıştır. Bunlardan birisi de İstanbul surlarına ilk çıkanın yeniçeri Ulubatlı (Lupadiontu) Hasan olduğudur. Ulubatlı Hasan’la ilgili yukarda bahsettiğimiz bilgiyi bir tarafa bırakın, ismi dahi Francis’in eserinin orijinalinde yoktur. Melissinos tarafından sonradan ilave edilmiştir. Ancak bu bilginin nereden alındığı hususu karanlık bir noktadır. Muhtemelen Melissinos eseri renklendirmek için böyle bir ilave yapmış olabilir”.
Ulubatlı Hasan’la ilgili bu bilgi başka hiçbir yerde yoktur. Gerek Türk kaynaklarında, gerekse İstanbul’un fethinde bulunmuş yabancı tarihçilerin eserlerinde Ulubatlı Hasan’dan bahsedilmez. Melissinos, Francis’in eserine ilave yaparken şimdi elimizde olmayan bazı kaynakları kullanmıştır. Eğer böyle bir kaynaktan, bu bilgiyi almamışsa, Ulubatlı Hasan diye bir tarihi şahsiyet hiç mevcut olmamış olabilir. Belki de Melissinos, tarafından tarih kitabını renklendirmek için böyle bir bilgi ilave edilmiştir. Zaten şehirde kuşatma altında bulunan birisinin, o kargaşa esnasında surlara çıkan ilk kişiyi sağlıklı bir biçimde zikretmesi de pek mümkün değildir. Bunlardan dolayı Ulubatlı Hasan diye bir tarihi şahsiyetin olabileceği kanaatinde değiliz.
Türk ve batılı yazarların eserlerinde İstanbul’a ilk giren kişi ile ilgili farklı rivayetler vardır. Bihişti şehre ilk giren kişinin babası Karışdıran Süleyman Bey olduğunu belirtir. Lorga tarafından yayınlanmış bir Romen kaynağında ise İstanbul surlarına ilk çıkanların korkunç görünüşlü beş Türk olduğu ve dev cüsseli Mustafa Beyin emrindeki askerlerle içeriye girdiği anlatılmaktadır.
***Francis’in kitabının orjinali V. Grecu tarafından Georgios Sphrantzes, TaKadı’ Eauton 1401-1477 adı ile 1966 yılında Bükreş’te Romence çevirisi ile birlikte basılmıştır. Francis’in eseri 73 sayfa tutmaktadır. Melissinos tarafından yazılan sahte (Pseudo) Sfrances de yine Grecu’nun yukarıda adını verdiğimiz eserine ilave olarak In anexa Pseudo-Phrsntses: Macarii Metiseni,Chronicon 1258-1481 adı ile kitabın 149-591. sayfalan arasında Romence tercümesi ile birlikte yayınlanmıştır. Melissinos’un yazdıkları 220 sayfa tutmaktadır. Yani 73 sayfalık gerçek Sfrances, sahtede 220 sayfaya çıkmıştır. Bu 220 sayfa içinde 73 sayfa bazı tahrifatlara uğramış olsa da yer alır. Ancak kalan yaklaşık 150 sayfada gerçek Francis de hiç yer almayan konular, ya da yer alan konuların aşırı detaylandırılarak anlatımı vardır. Gerçek Francis bilim aleminde Chronikon Minus olarak, sahtesi ise Chronikon Majus olarak bilinir. Francis’in eserinin orijinali Dr. Levent Kayapınar tarafından Türkçeye çevrilmiştir

__________________